Tiểu Sử Cao Bá Quát Và Những Chuyện Ít Người Biết, Cao Bá Quát
VÀI NÉT VỀ CAO BÁ QUÁT
Chắp nhặt từng mảnh đầu Chu Thần
Hạ Long Bụt sĩ lưu lại Văn Vịnh
Cao Bá Quát sinh vào năm 1809 tại Phú Thị, Gia Lâm (ngoại thành Hà Nội)-mất 1855 (hoặc bao gồm thuyết ghi 1808-1857 ?), trường đoản cú Chu Thần, hiệu Mẫn Hiên. Anh sinh song là Cáo Bá Đạt. CBQ sinh trễ Nguyễn Du 43 năm(1765-1820), sau Nguyễn Công Trứ 30 năm ( 1778-1858 ).
Bạn đang xem: Cao bá quát
Ông đậu Á nguyên cn 1831 tại trường thi Hà Nội. Thi Đình sinh sống Huế gấp đôi không đậu (1832 cùng 1835). Thời công ty Nguyễn gồm 2 trường thi sống Bắc, 4 trường thi sống Trung và 2 trường thi sinh sống Nam. Dân số và sĩ tử nghỉ ngơi miền Bắc phần đông nhất vậy cơ mà chỉ bao gồm 2 trường thi như khu vực miền nam đất bắt đầu dân thưa.
Năm 1841, đời Thiệu Trị, CBQ đang nắm giữ chức Hành tẩu bộ Lễ ( chức vụ tạm thời chờ bổ nhiệm Tri huyện, Tri phủ, công ty sự…) thì được cử sơ khảo kỳ ân khoa trường vượt Thiên để tuyển 40 Cử nhân. CBQ và Phan Nhạ đã cần sử dụng muội đèn chữa trị 24 quyển thi phạm huý bởi tiếc văn tài thí sinh. Ông bị tống giam, tra tấn với ngồi tù khoảng chừng một năm, ra tội phạm Thu 1842. Nguyễn văn Siêu, có tác dụng phân khảo kỳ thi, cũng trở nên cách chức vì chưng cho CBQ ngủ cùng phòng thù tạc vào kỳ chấm thi.Vua Thiệu Trị tương đối rộng rãi: 5 thí sinh đang đậu bởi vì được sửa bài, phần đông cho thi lại và đa số được ban bằng Cử nhân như trước
Cuối 1842 CBQ đi hiệu lực (lấy công chuộc tội) sinh sống Quảng Nam-Đà Nẵng, 1844 cùng phái bộ Đào Trí Phú đi Tân tía 7 mon ( khi ấy cả Singapore, Malacca, Penang đầy đủ gọi thông thường là Singapore) download 1 mẫu tầu lắp thêm hơi nước vua Thiệu Trị đánh tên là Điện Phi Hoả Cơ Đại thuyền- so với ngựa chiến chạy trường đoản cú Gia Định ra Huế thì còn cấp tốc hơn một ngày đường ( rộng 3 ngày 6 giờ thay bởi hơn 4 ngày 6 giờ5.Đi công tác làm việc hải nước ngoài về, CBQ được vua tha tội về quê sống mặt hồ Trúc Bạch, tp. Hà nội với vợ con
Năm 1847 lại được triệu vào Huế, viện Hàn Lâm, bố trí văn thơ cho vua từ bỏ Đức (lục phẩm). Đây là thời hạn CBQ gia nhập sinh hoạt văn chương thi xã nghỉ ngơi Huế
Năm 1850 ra làm giáo thụ phủ Quốc Oai, sơn Tây, từ trên đây CBQ liên hệ với các nhóm dân tộc thiểu số Mường ở tây-bắc ( ko xa Hoà Bình) như Đinh Công Mỹ, Bạch Công Chân, tôn Lê Duy Cự có tác dụng minh chủ, CBQ có tác dụng quân sư, đúng mùa châu chấu bay như rạ cắm lúa, dân đói…Trong đời Nguyễn, riêng khu vực miền bắc tính ra ngay sát 300 vụ nổi loạn khủng nhỏ, cho tới khi Pháp sang, đơn vị Nguyễn mặc dù thống nhất toàn quốc nhưng không cai trị nổi miền Bắc, gần như là bỏ rơi khiến mươi lính Pháp hạ được thành Ninh Bình, 180 lính Pháp hạ được thành Hà Nội. Những quan cai trị miền bắc đều cử người từ miền trong ra như Nguyễn Tri Phương, Hoàng Diệu, Nguyễn Hữu Độ ( Tổng đốc Hà
Nội), Phạm Phú vật dụng (Tổng đốc Hải Dương)…không chắc hẳn đã nắm rõ dân tình địa phương
Cuộc khởi nghĩa 1854 của CBQ không nhỏ tuổi và số lượng giới hạn như sử ghi lại. Đây là cuộc khởi nghĩa có dáng vẻ với sự tham dự của giới sĩ phu ( học tập trò CBQ), nông dân, dân Mường, dân Thái, bé cháu trung thần công ty Lê, tấn công trận sống Sơn Tây ( Mỹ Lương, Quốc Oai), tới Thanh oai phong ( Hà Đông gần kề Hà Nội), lan tới Hưng Yên, Hải dương sau khi CBQ đã biết thành chết/bắt. CBQ với lòng yêu nước vô bờ với mẫn cảm, đã quan sát ra nguy cơ ngoại xâm khi tầu Pháp vào đánh Trà và bắn 80 phát súng thị uy, năm 1847 lại vào cửa ngõ Hàn uy hiếp…
Tự Đức phái 500 quân trường đoản cú Thanh thì ra dẹp loạn, thương hiệu Đinh thế Quang phun chết CBQ tại trận yên ổn sơn ( Quốc Oai), 100 người chết, 80 người bị tóm gọn sống, đầu CBQ bị bêu khắp những tỉnh miền Bắc, sau chặt ra ném xuống sông. Chúng ta Cao bị tru di tam tộc, riêng rẽ Cao Bá Nhạ, bé Cao Bá Đạt trốn được 8 năm ở vùng miếu Hương, sau cũng trở thành bắt với xử tử nốt. Mặc dù vậy dòng họ Cao vẫn ko tuyệt, tài giỏi liệu nhận định rằng họ Hoàng Cao Khải làm việc Nghệ An, đệm chữ Cao do gốc là họ Cao Phú thị của CBQ. Lại có thuyết nhận định rằng CBQ bị bắt, cầm tù, sau mới bị chém với đầu bị bêu khắp các tỉnh.Một điểm hiểu lầm về CBQ :- bắt đầu đầu CBA chê “ Câu thơ Thi xã, nhỏ thuyền Nghệ An”, sau bao gồm Thi nhà là Tùng Thiện công Miên Thẩm tới tận nơi CBQ sinh hoạt Huế để làm lành, lại kín đáo đáo giúp đỡ ( bội nghĩa tiền, tơ lụa…) CBQ trong những khi túng quẫn, con chết ko kể quê…CBQ rất cảm đụng ơn tri ngộ của một thi nhân hoàng gia hèn mình 10 tuổi với sau cũng thâm nhập Mặc Vân thi xã- 1847, cũng chính là thời vua từ bỏ Đức trọng văn chương, khen ngợi Văn như cực kỳ Quát vô chi phí Hán, và quần chúng thì xưng tụng Thần Siêu,Thánh Quát.Tính vui nhộn : một vệt hiệu thường trông thấy ở các thiên tài là tính sang chảnh và kiêu sa và hài hước, CBQ đúng là loại bạn ấy :Nâng chén rượu, xin mời bác bỏ sóng
Tuổi thiếu hụt niên, ta phù hợp trêu người
Núi phía Tây, bác bỏ lôi ngay gần lại
Thành phía Đông, san phẳng càng hay
…một thầy, một cô, một chó cái
..học trò, nửa người , nửa ngợm, nửa đười ươi
Ông bông chơi trêu chọc cả vua : …bên này nói chó, bên đó nói chó..thần thấy nguy, thần chạy bỏ…hay linh lợi làm cho ngay bài thơ nửa Hán nửa Nôm… khề khà ngữ, lấm tấm khai…
Tương truyền thuở thư sinh CBQ đi nghe bình văn, thấy bài xích nào kém ông bịt mũi, khạc nhổ!
CBQ viết về Phép làm cho Thơ
Trước khi trở ra Bắc 1850, giã biệt Huế cùng Thi xã, CBQ đã đề tựa tập thơ Hà Thượng của Tùng Thiện công cùng với hai ý kiến về Thơ hỏng và Thơ hay như là sau :
Thơ hay : Tuy nên chú trọng về qui giải pháp nhưng làm cho thơ thì cần gốc ở tính tình. (có tấc lòng cảm xúc thật- trích theo CBQ-Tham Luận hội thảo chiến lược tr.49 bài của Phạm quang đãng Trung cùng 144 của Nguyễn Đ Xuân )…Phẩm chất của bạn là phẩm chất của thơ, phẩm chất fan cao thì thơ cao. Ông tất cả mối cảm với truyện Hoa Tiên : Xưa ni nỗi khổ của fan ta ko gì bằng chữ tình, và dòng khó của đời tín đồ không gì bởi sự gặp gỡ gỡ…Ba nhiều loại người làm cho hỏng Thơ : Người kém thì khổ về nỗi nhân tuần (noi theo cái cũ)- người dân có hào khí thì mắc dịch nuốt sống, bắt tươi-Những người dân có sức học dồi dào thì mừng cuống tự đắc, mong mỏi vơ vét trăm nhà, tóm gọn mọi thể, mô phỏng không ít mà phong cốt chưa cao, tô điểm có khéo nhưng lòng tin còn thấp. Đây chính là cái bệnh “ tạm dừng hoạt động gọt rũa câu văn, lải nhải nhai lại từng câu từng chữ”Như muốn thưởng thức tinh tuý của trà, tránh việc ướp trà cùng với hoa…âm điệu rườm rà làm mất đi thể thơ Đại nhã…CBQ viết rõ hơn : Bản chất cây chuối là luôn luôn luôn tạo ra sự bẹ mới, nõn mới. Tất cả cái mới mà làm cho nó bắt đầu lên, sẽ là nghĩa vậy…
Từng trải, đi mọi non sông, để hoàn toàn có thể nhận định sự đời kim cổ.
( cổ lai sự đa tu thức định ), đọc nhiều với hai con mắt thâu thái rọi soi như ngọn đèn ( khán thư tuy nhiên nhãn vạn niên đăng), biết sáng tác , lời bi tráng, viết trầm hùng, chẳng không giống gì hun đúc bụi bẩn cám bã thành gạch ngói, và sau cùng người thơ đề nghị hoà đồng, chia sẻ tâm sự chân tình với bạn bè ( bổ đắc đồng nhân đạo, bởi lai dự hạp trâm).
CBQ nhấn mạnh : kỹ năng và kiến thức hẹp hòi, nhìn con báo qua ống chỉ khám phá một vằn…con sâu ước ao đo cả đất trời. Nhất là sau thời điểm đi Tân ba về, CBQ tỉnh ngộ : văn chương chữ nghĩa hoá là trò chơi…trót lầm lỡ vị danh hờ, giá thành một đời mang đến mấy pho sách cũ.
CBQ : bậc thầy hiện nay Sinh
CBQ đi trước bốn tưởng hiện sinh Albert Camus cùng JP Sartre cả một cố kỉnh kỷ. Những năm 1940-50, trào giữ Hiện sinh Âu châu thường nói đến câu nói của Camus: Tất cả mọi nỗ lực đều vô ích-Tous les efforts sont inutiles, giỏi Tôi chống đối tôi mới thật là Tôi-Je révolte,donc je suis, hoặc nhấn mạnh tới công dã tràng của con bạn : Le Myth de Sisyphes, lịch sử một thời một người đẩy tảng đá lên cao, hòn đá lăn xuống, lại cố công đẩy lên…
Ngay từ thập niên 1840 CBQ đã nói đến một lịch sử một thời Đông phương tựa như :
Ta những muốn chắp song cánh nhẹ
Bay vút tầng khói tía mênh mang
Ngô tiên chạm mặt gỡ thân đàng
Đứng mặt cây quế dịu dàng vẫy tay
Vừa thấy nhau đậm đà trò chuyện
Dường bởi ta giở mang lại kiếp xưa
Nói thầm nghe chẳng lưu giữ ra
Cùng nhau tự ngọn gió hoà phân tách tay…
(trích Đêm Rằm tháng 6 bên dưới trăng viết nhờ cất hộ bạn-Vũ Mộng Hùng dịch)
Huyền thoại ông tiên Ngô Cương đời Hán phạm lỗi bị đày lên cung Quảng đẵn cây quế bất tử, vừa đẵn xong xuôi thì thân cây lại mọc liền ra như cũ, xuất xắc chuyện lão Ngu Công 90 tuổi còn ngày ngày đập đá rời núi chắn ngang nhà, hay bé chim Tinh Vệ, hồn công chúa thiếu phụ Oa con gái Viêm Đế chết đuối, quyết tha đá núi nam về phủ đầy đại dương Đông :
…Cá lạnh sóng êm bi quan đớp bóng
Chim cao trăng sáng sủa vẫn ngờ cung
…Tinh Vệ hoài công tha đá mãi
Nực cười cợt dời núi chuyện đần độn Công
( Ngày đãi đằng hoạ thơ- Vũ Mộng Hùng dịch)
Con người cố gắng trong đơn nhất như đi giữa kho bãi cát bát ngát : Tiến nhưng như lùi, càng đi càng tưởng vẫn đứng ỳ một nơi (Sa Hành- cùng đồ ca), chí dời núi che biển phải chăng chỉ là giấc mơ to của thân phận bé dại nhoi con bạn ?
Cái Ta bất trắc, nhân sinh phù du, gửi hoá từng giây : sau thời điểm ở tù đọng ra, CBQ có tác dụng bữa rượu mời bạn, hotline là Tiệc sinh nhật kiếp này của Mẫn Hiên, may là ko chết, dẫu vậy ta chẳng là ta khi trước nữa !
Cuộc sinh sống như tuồng kịch, chẳng thấy đâu chân diện mục ( Xuất rứa khởi vô chân diện mục-Thơ Xem tín đồ Tầu/Thanh diễn kịch). Cố kỉnh kỷ XX triết nhân Pháp J. Paul Sartre cũng nhìn cuộc sống như một chuỗi các biến núm phi lý, khiếp tởm, nhân sinh đáng ảm đạm nôn ( La Nausée)
Cuộc sinh sống là quán trọ ưu tư :
CBQ viết trong bài ca trù :
Nhân sinh thiên địa gian tốt nhất nghịch lữ : đời tín đồ trong trời đất như quán trọ, như láng sổ, như gang tay…
Và nhắc lại ý đó trong bài gặp gỡ Người Đói :
Sống là tiệm trọ triền miên
Chẳng ai an nhàn an nhiên xuyên suốt đời
Giống mối hận chết trôi của chim Tinh Vệ, đời tín đồ đầy lo ngại triền miên sợ Trời xập bên trên đầu như anh chàng nước Kỷ :
văn học Tinh Vệ hận
Thân vậy Kỷ nhân ưu
Nỗi hận lòng chim tinh vệ
Huyền sử chép : Công chúa bạn nữ Oa, đàn bà út vua Viêm Đế Thần Nông, tổ của Viêm Việt, đi dạo ở đại dương Đông bị bị tiêu diệt đuối nên uất hận, trở thành chim Tinh Vệ, ngậm đá và gỗ từ bỏ núi phía Tây có ra lấp biển Đông. Chim Tinh Vệ, chân đỏ, mỏ trắng, đầu chim sặc sỡ mầu sắc, trở thành huyền thoại văn chương , như Nguyễn Du tả hồn oan của người vợ Kiều :
Tình thâm bể thảm lạ điều
Mà hồn Tinh vệ biết theo chốn nào ( câu 2971-72)
Câu đối rứa Phan Bội Châu điếu Phan Chu Trinh :
Thương hải vi điền, Tinh vệ hàm thạch
Chung Kỳ cam kết một, Bá Nha đoạn huyền
( biển khơi thẳm chưa đậy bằng, Tinh Vệ ngậm đá- tầm thường Kỳ đang mất, Bá Nha đứt giây đàn).
Tích Tinh Vệ điền hải giỏi Tinh Vệ hàm thạch ghi trong thiên Bắc Sơn gớm sách phái mạnh Hải khiếp đời Tiên Tần.
Lại gồm huyền thoại cho rằng Tinh Vệ là đàn bà Oa, là em gái và lấy Phục Hy, sinh ra loài bạn nam nữ, sản xuất thiên lập địa, sau đây Thần Lửa cùng Thần Nước đánh nhau làm sụt lún một góc Trời, khiến cho bà cô bé Oa đề xuất dùng 4 chân rùa cùng nấu rã đá ngũ sắc nhằm vá trời !
Ca dao hát đố của ta bao gồm câu :
…Kìa ai nhóm đá vá Trời
Kìa ai trị thuỷ mang đến đời được im ?
…Bà cô gái Oa nhóm đá vá Trời
Vua Đại Vũ trị thuỷ đến đời lặng vui
CBQ mang trung ương sự bự và não nề uất hận đó : tài có, chí có, mà lại Thời ko có, Trời sinh thanh bảo kiếm mà lại dùng vào việc cắt ngày tiết gà, thi thánh mà làm việc thư ký quèn xếp sách cho mấy ông hoàng từng giam bản thân vào ngục, đeo gông, bị đánh đập gần chết…thì có khác gì tài đại tướng mạo Hàn Tín phải làm anh chấp kính lang coi kho thóc !
CBQ mất Thời, vì nước Đại Việt đã hoàn thành ở Thăng Long trường đoản cú 1789, Huế là nước bắt đầu của bạn mới như bà huyện Thanh thân mật tình “ Nhớ nước đau lòng bé quốc quốc”, trí thức khu vực miền bắc cổ Việt mất Thời mất Thế, chỉ cố tìm loại Cơ, rộng 300 cuộc nổi loạn ở khu vực miền bắc trong đời Nguyễn chính là cái Cơ phản phòng của khối dân nước cổ Việt bị mất cụ !
Nhưng CBQ cũng ý thức rõ ý nghĩa sâu sắc nhân sinh, ông ko vị danh như Nguyễn Công Trứ, phượng hoàng ko gia nhập bữa tiệc tàn nhạt nhẽo của tập thể nhóm gà ri chim chích, ông ôm hận nuôi chí, chẳng làm chuyện khủng thì chí cũng đề xuất lớn, phản phòng như cách tẩy nghiệp, nổi loàn như đi kiếm lẽ sống và cống hiến cho mình và đến người. Tâm người tình Tát Duy Ma, chí vời vợi Nghiêu Thuấn Võ Thang, CBQ tài năng thi thánh cộng với chí trượng phu, một ngựa chiến xông pha nhảy vào lửa chứ không chịu đựng đứng yên trong máng nhai văn nhá cỏ. CBQ ý muốn đội trời đấm đá đất, ước ao thế thiên hành đạo, tài có, chí có, vậy một con chim Tinh Vệ tha đá che biển, nắm đội đá vá trời…tận kỳ tính, nồng nhiệt hết sức, dẫu là vô vọng, dẫu là lấy trứng chọi đá, không thành công thì thành nhân, đấy chính là giá trị của nhân cách, đấy đó là bó đuốc không tàn trao truyền hậu thế.
Huyền thoại Chim Tinh Vệ cụ thể hàm chứa một khoảng chừng cổ sử Việt, Thần Nông là Viêm Đế, là tổ Lạc Việt, con gái út vì sao đi chơi biển Đông nhằm bị chết đuối ? hợp lý huyền thoại hàm ý nòi Lạc Việt bị giống như Hán du mục Bắc phương xâm lăng, chạy xuống biển Đông, bao gồm nhóm di dời sang phái mạnh đảo, lịch sự Mã Lai, gần nhất thì cũng tứ tán né vào Hạ Long/Hồng Hà…nỗi hờn vong quốc- nước cũ Động Đình Hồ- không bao giờ nguôi, bộ tộc Việt chảy tác nhưng nếu mọi bạn đều nuôi chí tủ sông lấp đại dương như Tinh Vệ-bảo vệ lòng tin Việt- thì Việt có mất đất tuy vậy không khi nào mất hồn.
Chí bự CBQ
Chẳng thấy ru ?
Hồng hộc bay cao tít tận mây xanh
Hạc black ngủ 1 mình trên đỉnh núi
bọn chim đá quý kiếm nạp năng lượng sớm tối
tự xưa nay ai phòng đối ai ?
(trích trên Chiếu Rượu đơn vị Tuần đậy Đông Tác-
Nguyễn Quý Liêm dịch)
Sinh ra bao gồm thiên tài, tuổi trẻ đầy chí béo và kiêu ngạo, chiếm nửa người yêu chữ của thiên hạ, CBQ tự thời thư sinh sẽ từng thể hiện chí Nghiêu Thuấn :
Ngã quân tử loài kiến cơ nhi tác, dục vi Nghiêu Thuấn quân dân ( Ta bạn quân tử thấy cơ thì làm, hy vọng vua cùng với dân như thời Nghiêu Thuấn- câu đối đáp quan liêu Đốc học ở Hà Nội), tính đến khi khởi nghĩa trương cờ CBQ vẫn không bao giờ quên lý tưởng kia : Bình dương Bồ phiên bản vô Nghiêu Thuấn, Mục dã Minh điền hữu Võ Thang.
CBQ có tấm lòng vị bọn chúng sinh như người tình tát Duy Ma :
Tiểu đồng đâu hiểu bệnh ta
Khổ đau cõi trần Duy Ma quặn lòng
(Bệnh trung)
Nhất là vào Tài Tử Đa cùng Phú, CBQ biểu thị rõ rệt chí khí :
….Cựa đuôi kình, toan thừa bể Trình Chu
Lắc bầu rượu, dốc nghiêng quốc gia lại
…để ta treo vòng thư kiếm, quyết luân phiên bạch ốc lại thọ đài
…để ta cáng đáng giang sơn, quyết ném thanh khâm sang cẩm tú..
Giấc mơ lớn ấy theo ông tới lúc sắp đến bị chặt đầu :
Một chiếc cùm lim chân bao gồm đế
Ba hàng xích sắt cách thì vương
Chiếc thân bẩy thước xem như là ngắn
Mà chí nghìn thu vẫn sinh sống lâu
Nhìn vào gia phả họ Cao, các đời khoa hoạn có tác dụng quan liêm khiết, từng có fan như Cao Bá Hiên có tác dụng tới Binh bộ Thượng thư kiêm Tham Tụng (Thủ Tướng) thời chúa Trịnh, CBQ không ngoài tự hào với chiếc tộc cùng đầy lạc quan vào chí hướng béo của mình.
Đành rằng CBQ vẫn không ra thoát lý tưởng Nghiêu Thuấn của Nho, mặc dù thế CBQ vẫn thức tỉnh cực kỳ sớm, nhìn ra sự bất lực của vua quan bảo thủ trước thanh nhã Tây phương vẫn lốc đến cả cõi Viễn Đông, ông xứng danh là giờ đồng hồ kèn chi phí phong, cả vào văn chương lẫn Việt sử cận đại
Thi Thánh Thơ Thần
CBQ giữ lại 1353 bài xích thơ chữ Nho cùng 21 bài xích văn, (thơ chữ Nôm, ca trù không hề lại nhiều). Xưa nay new dịch ra quốc ngữ khoảng chừng 10%,. Đa số dịch trả dịch theo nghĩa trường đoản cú Hán thanh lịch Việt, ít dịch trả dịch thành thơ hay như Vũ Mộng Hùng, Nguyễn Quý Liêm…
Chỉ đọc hơn trăm bài cũng đã thấy nhiều điểm vượt trội : tư tưởng sâu xa, hình hình ảnh kỳ lạ, nguồn cơn nhất quán, văn pháp tân kỳ, nhanh như chớp, rộng lớn như trời, dạn dĩ như sấm, đập rung cồn cảm quan, sắc đẹp bén như dao…tâm hồn cao, cảm xúc thật có tác dụng nền cho văn chương cẩm tú, không khô rỗng, không rời rạc, ko vẽ rắn thêm chân, không rước từ đẹp bịt lỗ thủng…
Chúng tôi bỏng dịch tuỳ hứng, trích vài cái tứ lạ, ý sâu, thu lượm châu ngọc của fan xưa sót lại, ươm ấp hương thơ, duy trì thi vị của thi thánh, muốn người đọc, nâng niu ông, share nỗi niềm một bản lĩnh bị trẻ Tạo quăng quật vào xó An nam châu chấu, mạt vận, treo gông, bêu đầu, thân cuộc hý trường non nước múa rối ma quân.
Rằng tôi dũng mạnh khoẻ bấy nay
Tuy rằng chưa bị tiêu diệt nhưng rày đang điên
Tiễn Nguyễn Trúc Khê-Nguyễn Quý Liêm dịch
Rơi chõ, công danh sự nghiệp đà chán ngắt
Mổ rồng nghề nghiệp và công việc có ai yêu
Đang Ốm, bạn Mời Rượu-Ngô Lập bỏ ra dịch
( nghề mổ rồng-thật kỳ lạ !)
Đêm qua bỗng thấy chiêm bao
Gặp bé giọt lệ tuôn trào như mưa
Áo đơn lạnh giá xác xơ
Ủ ê đường nét mặt, phờ phạc hình dung
Tuy nghèo dưa muối đầy đủ dùng
Đắng cay bé hãy về thuộc với phụ thân !
Chiêm bao thấy phụ nữ mới mất-
trích bản Nguyễn Văn Bách dịch
Đi thì rẽ gió quanh đó mô đá
Về lại đeo trăng vùng sảnh đài
Vịnh dòng gông nhiều năm ( Nguyễn văn Tú dịch)
Qua Núi Dục Thuý
Trời đất có núi ấy
Muôn thuở gồm chùa này
cảnh sắc thật kỳ tuyệt
Lại thêm ta mang lại đây
mong muốn trèo lên chót vót
Hát vang gởi gió mây
( không rõ tên dịch trả )
PHÓNG TRÍCH DỊCH của giữ Văn Vịnh
Tay thế gậy trúc leo cao
Núi sông vạn dặm thu vào đôi mắt ta
Chợ Trời nâng sáo, bao la
Cả mỉm cười hỏi biện pháp vòm xa mấy trùng ?
Du dùng Sơn
Sáng lên Hoành đánh ngắm
Chiều xuống Bàn Thạch tắm
Hòn đá nhặt nhì nơi
Giang sơn không đầy nắm !
Triêu đăng Hoành sơn lập
Mộ há Bàn gớm dục
Huề thủ lưỡng phiến thạch
Giang đánh bất dinh cúc
Thành xây cao bất tỉnh nhân sự đụng trời
Phù sa cuồn cuộn ngời ngời dòng sông
Giang tô canh cánh mặt lòng
Hỏi mình làm cho mãi thi ông sao đành ?
Hoạ bài xích Phóng quan liêu Nhị Hà
mặt trời đỏ rực đi đâu
Để dân black mãi đau khổ thở than
Nâng chén bát rượu, xin mời chưng sóng
Tuổi thiếu thốn niên, ta thích hợp trêu người
Núi phía Tây, bác bỏ lôi ngay sát lại
Thành phía Đông san phẳng càng hay
Du Tây hồ
Người tiên núi Hành Nhạc, trần thế dễ mấy ai
Kỳ tài, uyên bác, chẳng tất cả hai..
Trời khu đất bao la, một lồng ngực đựng đầy
Tâm cơ vận dụng quỷ thần gớm hãi
Thơ tán tụng Trạng Trình
Hành nhạc tiên nhân khoáng rứa sinh
Tài kỳ học bác hữu thuỳ tranh…
Hung vật dụng bao tàng thiên địa khoát
Tâm cơ áp dụng quỷ thần kinh..
Múa chẳng hay bằng gươm Tổ Địch
Kiếm vẫn vung
Ý chí vẫy vùng
Bút chẳng sánh thơ tiên Lý Bạch
Ngâm vang lừng
Khiến sao rụng trời rung
Bác trở lại viếng thăm hộ bên tôi
Gió mưa hàng lệ cùng rơi hai người
(Nhờ các bạn Lưu Quý về quê thăm vợ)
Nhớ nhung vời vợi khu đất trời
Nỗi lòng thương cảm bời bời khôn nguôi
Du du thiên địa tâm
Thương cảm hà thời rất ?
( Viết hôm nhận ra thư nhà)
Rượu ngon cất chén mơ mòng
Đường dài, ngựa mỏi, hỏi lòng tính sao ?
Dưới trời không ngủ bản thân ta
Trên trời sao cũng nhạt nhoà ước ao rơi
Thơ ngâm vang vọng xung quanh trời
Hỏi ai buổi tối là fan nghe thơ ?
(Đọc Thi kinh)
Rượu say ké hỏi hoa sen
Rằng hoa tất cả đỏ bằng men khía cạnh này ?
Xưa bao kẻ mình đồng domain authority sắt
Tóc xanh đen nay bỗng bội nghĩa phơ
Bụi xe cộ vó con ngữa bơ phờ
Ruột gan rút hết, máu nhờ vào còn đây…
(tặng Đỗ vệ uý)
Gió trường đoản cú phương làm sao tới
Lùa tràn vách núi cao
Du vân
Sông Hương là 1 trong phiến trăng
Cổ kim soi bóng mênh mông nỗi sầu
Núi non vây quấn ruộng đồng
Trời xanh tìm dựng chiếc sông loáng ngời
trường giang như kiếm lập thanh thiên
Hành trình xa vạn dặm
Nhớ nước tưởng ba thu
Mắt xanh đời mấy kẻ
Sóng tự nhiên bạc đầu
(Hoạ thơ trằn ngộ Hiên- 86)
Bạc đầu sóng tiến công nộ cuồng
Sấm ran chớp dựt cánh buồm chao đảo
Hải âu cất cánh liệng trời riêng biệt !
Sông Hồng cuồn cuộn sóng hùng
bắt đầu hay vạn dặm tấm lòng trượng phu. Xem thêm: Kết quả bóng đá việt nam 2, trực tiếp bóng đá thái lan 1
Bất kiến bố đào tráng
An tri vạn lý tâm
Vào đời chẳng luỵ miếng ăn
Người xưa thử thách lóc lăn sẽ từng
Chiều Đói ko Cơm
Trượng phu chẳng chết trong văn tự
Tùng bách Đông, bị tiêu diệt một nửa vẫn còn
Cùng nhau vươn thẳng sinh tồn
Đỉnh cao vòi vĩnh vọi chon von Nguyệt Hằng
Đằng tiên ca ( bài ca chiếc roi tuy nhiên khi vào tù nhân bị đánh )
góc nhìn ngày mon âm u
Đất trời gồm một gã tù có tác dụng thơ
Thiên địa độc nhất thi tù
Thi tù độc dạ cảm hoài
Ước gông làm bậc thang mây
Ta leo gió thoát đoạ đầy nai lưng gian
(vịnh dòng gông dài)
vì ta các bạn lạy ban thờ
Ức Trai, Tiều Ẩn xin nhờ vào tri âm
bệnh dịch điên ta giả người câm
tuổi tác cao truyền hịch âm thầm lòng riêng !
( thơ tiễn Trúc Khê và gửi các bạn già Lê Hy Vĩnh )
sinh sống là cửa hàng trọ triền miên
Chẳng ai lững thững an nhiên xuyên suốt đời
Du du nghịch lữ trung
Bách niên thuỳ từ khoan
Đạo phùng ngạ phu (Giữa đường chạm mặt người đói).
chiếc sông uốn giải lụa đào
mĩ nhân khoác cánh lượn vào trời xanh
Núi tròn bát biếc rượu sành
khách hàng thơ tuý luý nâng vành môi say
Dọc con đường Ninh Bình
Muốn trèo lên đỉnh núi cao
Hát vang giữ hộ tấm lòng vào gió mây
Đêm qua gió lộng Thuận An
Hải đài sấm sét tiếng nghìn quân vang
Thiên thu hùng khí Chu Lang
Đuổi tầu Tây chạy lửa quà hoả công
Bài Ca Đường cùng ( cùng Đồ Ca)
cat dài, mèo dài, biết tính sao đây
Đường dễ dàng thì mù mịt
Đường cực nhọc lại sản phẩm hàng
Nghe ta hát khúc vang vang con đường cùng!
Cát nhiều năm lại kho bãi cát dài
Tiến lên một bước, bước hoài tưởng lui !
Mười năm chọn bạn tâm giao
Khó như cổ search trao tay mình
Cúi đầu sùng bái, bình sinh
Hoa mai cao thâm nở tình vệ sinh
Thập cài đặt luân giao mong cổ kiếm
Nhất sinh đê thủ bái mai hoa
Thử ném hột mai tột đỉnh núi
Gieo giống hiện đại vách đá lành
Sau này mọc một bức tranh
Cho người thưởng lãm xuân xanh tuỵêt vời.
Chim cất cánh bay xa còn hót
Chúc khách đi hoa nở cuối mùa
Hoành đánh cỏ dại dột tiễn đưa
Đường lâu năm vạn dặm gót chưa nỡ rời
( Đăng Hoành tô )
Hoa đẫm lệ ngấn sương ngày trước
Nhạn white kêu gió gọi bạn xưa
Vào thu lá rụng mịt mờ
Vô vàn chuyện cũ ghi tờ hoa treo
lvv (Ký hận-Gửi hận)
Gió sông thổi lạnh lẽo trời chiều
Trăng soi cơn mơ cô liêu quê đơn vị
( từ thời điểm ngày đi xa-Tự quan đưa ra xuất hĩ)
Thử mời trăng
Trăng vào lòng chén
Nhắp lên môi
Trăng khuất đổi thay đi
Bóng ai ngang dọc lòng ly
Ta chấm dứt đặt xuống
Trăng thì hiện nay ra
Trăng sông Trà gương soi nước bạc
Xách gươm đi cố chí một đi
Chớ bi quan mềm yếu nữ nhi
( bài bác ca Trăng thu sông Trà Khúc)
Kinh thành mờ khói, mộng trưa
Kiếm cung là lúc vẫn vừa mức độ trai
Biển Đông Đà Nẵng dặm dài
Đảo xa lớp lớp chờ tài trượng phu
( ra tù, rời Huế, vào Đà Nẵng )
Nghênh ngang đầu đội nón mây
Vừa đi vừa hát khúc ngoài tiêu dao
Cúi đầu mái rẻ lẽ làm sao !
Phóng Tiễn Nguyễn Trúc Khê
há tặc đãn hiềm tam tuế vãndo hận cửu thiên đê
Cưỡi mây cao, giận chín tầng trời thấp
Phá giặc thù, sợ ba tuổi muộn ru !
Phá tặc đãn hiềm tam tuế vãn
Đằng vân vì hận cửu thiên đê vân
Thơ đề Phù Đổng
Sáo kia nhại lại tiếng người
Thế đề xuất lưỡi cắt thân ngồi lồng son !
Vịnh chim sáo
Nhà nghèo lo giá buốt sớm
Nhà giầu hại nắng hè
Nhân tình ai bắt buộc trái
Tân niên lặng lẽ về
Đại hàn
Năm nao nữ đôi tám
So với trăng, sắc thừa
Phôi pha thuộc năm tháng
Ngỡ vẫn còn đó nét xưa !
Tiếc rẻ ánh trăng vàng
Ta đem vạt áo gói
Xé làm cho mảnh thư tình
Gửi giai nhân tối tối…
( Đêm 17 dưới trăng)
Bốn phương ngóng mưa rào
Sấm sét trốn nơi nao ?
Mỏi trông chân trời gió
Ước cất cánh cùng mây cao
( Du vân )
Côn sơn Hành
Ngọn cây gió lạnh ào ào
Ngửng đầu nghe vọng giờ gào người xưa !
Trông về Bắc, fan xưa đâu tá
Chiếc mảng câu, trăm trận tổ quốc !
Vui bi ai nghiêng ngả cành thông
Cho người sau xót huyền ko sự đời…
Trèo đầu non, chú ý xa tám cõi
Tùng vài ba cây, mây vẫn nổi trôi
Rụng đầy xác lá bời bời
Chim về, hỏi khách đứng và ngồi về chưa ?
Vào đời thiên lý mã
Mắt sáng đèn vạn niên
Tựa gối bà xã chải tóc
Con thơ ở đầu nghiêng..
(Nằm bệnh)
Vô danh cỏ đỏ một mầu
tưởng chừng như lửa cháy đốt đầu lan can.
(Cỏ trong vườn)
Đỉnh Tản Viên thang mây Trời bắc
giáp non cao hái được chùm sao !
(Vịnh núi Tản)
Ễnh ương kêu lớp bụi rậm
Phải chăng kêu hộ dân cư ?
Sao mày kêu vượt chậm
Muôn tín đồ chờ mưa tuôn
Bài Ca Trù : hơn Nhau Cũng Một Chữ Thời, theo GS Nguyễn Quảng Tuân thì bốn câu
Thân hệ bang gia thông thường hữu dụng
Thiên sinh công dụng bất ưng hưu
Hãy bền lòng chớ chút oán thù vưu
Thời chí hĩ ngư long trở thành hoá
Nhiều phiên bản cũ chép Bất Ưng hư không đúng vị Hư là lỗi hoại, Hưu là nghỉ ngơi, ngồi không, hợp nghĩa rộng ( Trời sinh nhân tài không lẽ mang lại nghỉ ngơi ngồi thong thả ?) , với lại thích hợp vần với câu dưới : oán Vưu.
SO SÁNH VỚI CÁC THI HÀO KHÁC
Với Nguyễn Du : Thơ Nguyễn Du đạt tới đỉnh Tao Đàn, kết được cả bình dị vào chưng học. Mặc dù vậy, vẫn khuôn sáo trong không khí điển tích văn học Trung Hoa, so với CBQ, hào sảng với phóng thoát, tư tưởng thâm thúy thâm trầm, tứ thơ kỳ diệu, bút thánh múa tay, không bị gò bó theo lối cũ. Tứ tưởng Nguyễn Du, tương tự như Nguyễn Gia Thiều vào Cung Oán, khôn xiết sâu về Phật, nhưng lại cũng chỉ bao gồm thế ! hoàn toàn có thể ví thơ Hán ( Thanh Hiên,Nam Trung tạp ngâm, Bắc Hành thi tập)- cùng Nôm ( Kiều, Chiêu Hồn, Văn Tế) của Nguyễn Du như một vườn cỏ hoa tươi giỏi bên loại suối reo than thở, các nét đau nhân sinh, đầy nỗi sầu vạn cổ, còn thơ CBQ như ngọn núi gồ ghề vời vợi, bàng bội nghĩa mây, ồ ạt gió, gồm cuồng phong sấm sét, bao gồm sóng dữ biển cả cuồng, tri âm tra cứu thấy vào thơ CBQ khúc bi, khúc nộ, khúc hào, tiếng hét, giờ đồng hồ gầm, lời than, lời thương…mênh mông âm điệu, tràn trề trung khu sự, thêm dòng khoái theo dõi và quan sát một dòng đời huyền sử, lúc diễu trêu ghẹo vua quan, lúc lênh đênh hải ngoại, khi trương cờ khởi nghĩa, khi đeo gông…Sống như thế, thơ như thế, quả thật là sống một đời thơ.
Với Nguyễn Công Trứ , thơ văn gọt rũa, một công ty Nho tận tuỵ trung quân ái quốc, với Triều Nguyễn ông là 1 nhân vật dụng hết lòng. CBQ trực thuộc phía trái lập :
Người quân tử cần yếu nào ưa được anh Trứ ( quân tử ố kỳ văn đưa ra trứ)
Đấng thánh nhân vạn bất đắc dĩ mới dùng gã Quyền ( thánh nhân bất đắc dĩ dụng quyền)
Thơ NCT vuông tròn khuôn sáo Nho, của kẻ sĩ thành danh : không công danh và sự nghiệp thì nát với cỏ cây, rồi tỉnh thái bình thập sách, …cho cho Ca Trù cũng chỉ thể hiện thú hưởng trọn lạc của một ông quan khổng lồ … Còn CBQ tức thì trong Ca trù, với bốn tưởng Lão Trang, hưởng trọn lạc ( Làm bỏ ra cho mệt một đời…Mảnh hình hài không tồn tại có không..) bút pháp vẫn ngang tàng, dũng mạnh như một làn gươm : Dưới dậu thưa lấp ló bóng nam giới san, Ngoảnh khía cạnh lại cửu trả coi cũng nhỏ…Kho trời thông thường mà vô tận của bản thân riêng..Năm 1854 CBQ khởi loạn và bị chém, thì NCT vẫn còn đấy sống (mất 1858), NCT từng là 1 trong những đại thần nạm quân dẹp những cuộc loạn, cuối đời ông cũng thấm thía chữ Danh trèo cao bửa đau, ước ước ao làm kiếp cây thông đứng giữa Trời mà reo, không biết NCT nghĩ về sao về hành trạng của CBQ, một bạn từng chỉ trích ông lúc còn tại triều và trước khi về hưu ? nguy cơ của giang sơn đã được CBQ ý thức rộng 20 thời gian trước Nguyễn trường Tộ (1868 bạn dạng điều è Nguyễn trường Tộ), với tiếng súng tầu Tây phun vào Đà Nẵng hẳn đã làm giới sĩ phu giật mình, trong các số đó có Nguyễn Công Trứ, cùng lẽ đề xuất và sự thật lúc này hẳn sẽ nghiêng phần làm sao về bốn tưởng trái lập CBQ.
NCT đã và đang làm quan dưới triều Thiệu Trị,Tự Đức nhưng không thấy ông vua tuyệt chữ từ bỏ Đức khen khuyến mãi thơ văn NCT bao giờ, ngược lại nhà Vua vinh danh một viên quan lục phẩm, từng coi thường khi cợt vua quan lại như CBQ lên mặt hàng thi hào vô tiền Hán, đây là một điểm nhưng văn học sử đề nghị tôn trọng ghi nhận. Một ông vua từng có những câu thơ bất hủ như :
Đập cổ đại ra tìm lấy bóng
Xếp tàn y lại để dành hơi
thì lời bình phẩm thi phú hẳn phải bao gồm tiêu chuẩn và quý giá .
Thế kỷ 20-21, gọi lại thơ CBQ tưởng như tác giả không xa thời tiến bộ bao nhiêu : các cụ ông cụ bà Mạc Đĩnh Chi, Nguyễn Du…đi sứ Tầu, chỉ biết Tầu…CBQ trong rủi gồm may, ông đi sang trọng Mã Lai, Tân Gia Ba, tận mắt chứng kiến văn minh Âu Tây tân tiến, tầu thuỷ đồ vật chạy hơi nước :
Không buồm không lái không tín đồ chèo
Cột tầu chót vót
Ống sương nhả mây lưng trời cao
Lúc chạy ngang, đơ lùi cấp tốc hơn ngựa…
Ông thấy tín đồ da trắng da đen, ông nghe tiếng đại bác ca nông phun vào Đà Nẵng…và ông thức tỉnh cực kỳ sớm, văn chương chữ nghĩa chỉ với trò đùa chẳng ích dụng trong thời đại tiến bộ mới, chẳng cứu vãn được nước, chẳng giúp được dân…vua quan lại như phường tuồng, ếch ngồi đáy giếng, tầm chương trích cú, soi mói từ muội đèn đến phạm huý…Cảm hứng của ông đến từ thực tiễn xã hội : gặp bạn chết đói, bạn tát nước môi run bụng ghẹ áo tơi quèn, đeo gông trong đơn vị tù, bị tra tấn, nhỏ chết quê nhà mà ba không về được, bà xã nghèo nuôi con, chị em mất, khởi nghĩa, xông trận…mọi cảnh huống nhân sinh ông phần đông trải qua, bi phẫn cũng đều có mà chí khí team trời đấm đá đất của một kẻ sĩ cũng có. Chỉ trong vòng mươi lăm năm (1841-1854) CBQ đã hoàn thành cuộc hành trình từ Tri cho Hành, thành tuyệt bại vào cuộc nhân sinh chẳng yêu cầu là quan liêu trọng, quan trọng đặc biệt là dám sống với dám làm, sống và làm việc cho ra sống, khiến cho thật lòng, đấy chính là nhân sinh quan của một con tín đồ đứng thẳng trong Trời Đất vậy.
Văn thơ Ông là cầu nối từ cổ điển sang hiện đại, ông bay từ văn từ bỏ Trình Chu sang hiện nay thực, ông không hầu hết đã vẽ những bức ảnh siêu thực trừu tượng cao đẹp mắt như những nhà Nho trước, ngoài ra vẽ cả những tranh ảnh hiện thực xóm hội, từng đường nét rõ ràng, làm khá nổi bật thời đại bản thân sống. Hậu nạm đọc thơ CBQ tưởng như sẽ theo dõi cuốn phim mô tả hành trình một con tín đồ đã biết sống, biết lẽ sống, biết định hướng sống, biết phản nghịch ứng theo trái tim mẫn cảm, thành khẩn cùng với lòng mình, không quân lính vết xe đổ, biết nâng tầm xiềng xích, không đóng kịch với những người và với mình, ông phệ lên từ bỏ niềm đau, trưởng thành qua kinh nghiệm tay nghề phong sương, hành vi vì đại nghĩa dù biết mọi nỗ lực trong cõi phù sinh có thể là công cốc như bé chim Tinh Vệ chở đá lấp biển khơi Đông.
Giới thiệu Hoạt động chuyên môn, nghiệp vụCông tác trưng bày
Tin tức Trưng bày Trưng bày siêng đề
Nghiên cứu vớt Khảo cổ họcẤn phẩm
Dự án BTLSQG Thông tin hữu ích Hỗ trợ
Khi khởi đầu nhiều cuốn sách viết về Cao Bá Quát, có người sáng tác tự đặt thắc mắc “Tài năng của ông đến đâu mà được nhìn nhận như thần?, Văn thơ của ông ra làm sao mà được ví như tiền Hán, Thịnh Đường?, đức độ của ông như thế nào mà được fan đời xót yêu quý mến?”(1). Từ bây giờ chúng ta sẽ đi tìm kiếm câu trả lời.
Ông sinh năm 1809, là 1 trong những danh sĩ sinh sống vào thời vua từ Đức, từ bỏ Chu Thần, hiệu Cúc Đường, biệt hiệu Mẫn Hiên. Fan làng Phú Thị, thị xã Gia Lâm, tỉnh Bắc Ninh, ni là thôn Quyết Chiến, thị xã Gia Lâm ngoài thành phố Hà Nội. Ông là bằng hữu sinh song với Cao Bá Đạt, thân phụ của họ là ráng Cao Huy Giảng. Mặc dù là bằng hữu sinh đôi, tuy thế giữa họ có khá nhiều điều biệt lập nhau về tư duy và cảm thấy thơ văn.
Chu Thần Cao Bá quát tháo (1809- 1855).
Cao Bá Quát lừng danh là người có đậm cá tính mạnh mẽ, cưng cửng trực, ko luồn cúi, sinh sống vượt ra phía bên ngoài khuôn phép của lễ giáo phong kiến. Có một đôi câu đối sẽ thâu tóm vừa đủ các phẩm hóa học ấy:
Thập thiết lập luân giao cầu cổ tìm (Mười năm tiếp xúc tìm gươm báu)
Nhất sinh đê thủ bái mai hoa (Một đời chỉ cúi đầu trước hoa mai)
Có lẽ tính cách đó đã ít nhiều tác động tới thơ của ông, phụ thân của ông cũng đã nhận được xét rằng “văn của Bá Đạt hơn về khuôn phép nhưng mà kếm về tài tử, tứ văn của Bá Quát rộng về tài tử cơ mà kém về khuôn phép”(2). Chính vì sự vượt ra bên ngoài khuôn phép này mà mãi cho năm 22 tuổi (1831) ông bắt đầu đậu đầu nghỉ ngơi kỳ thi Hương, tiếp nối ông vào Huế thi tiếp tuy thế không đậu.
Năm 1840 vua Minh Mạng mất, vua Thiệu Trị lên ngôi vua, tỏ ý trọng hiền lành tài, ông được vời vào kinh làm chức hành tẩu cỗ Lễ. Mặc dù nhiên công việc nhàn rỗi đề nghị ông sinh ra chán nản. Năm 1841, Thiệu Trị Nguyên niên mở khoa thi, ông được cử có tác dụng sơ khảo trường thi thừa thiên. Khi gọi một bài xích văn hay tuy nhiên lại phạm húy ông tiếc fan tài, sợ bi tiến công trượt buộc phải đã tự ý lấy sơn hòa muội đèn chữa trị hộ. Việc bại lộ, ông bị kết án xử chém, sau được xét lại bắt giam 3 năm tuy nhiên rồi trợ thời tha mang đến đi công cán làm việc Indonexia mang công chuộc tội. Năm 1847, ông thao tác làm việc ở viện Hàn Lâm, siêng sưu tầm và sắp xếp thơ văn đến vua đọc. Thời hạn ở Huế ông thường giao du với đa số nhân đồ như Nguyễn Văn Siêu, Nguyễn Hàm Ninh, Đinh Nhật Tân.
Nhận rõ bộ mặt thối tha của triều đình phong kiến phải ông đã những lần làm thơ đả kích chúng. Ông như cái gai trong đôi mắt triều đình phong kiến, nên đã điều ông ra Bắc làm Giáo Thụ làm việc Quốc oai phong (Hà Tây cũ), ông viện cớ chị em già nhỏ xíu nặng phải đã từ quan lại về quê.
Hai năm 1853 – 1854, nhị tỉnh tô Tây, bắc ninh bị hạn hán, châu chấu hoành hành cắn phá lúa, quần chúng đói khổ đặc biệt là vùng Lương Sơn, Chương Mĩ (Hà Tây). Lòng bất mãn cùng với triều đình phong kiến, đề nghị nhân cơ hội này ông đã tổ chức triển khai một cuộc khời nghĩa trên đất Mĩ Lương, tôn Lê Duy Cự làm minh chủ, từ bỏ xưng làm cho Quốc sư. Trên lá cờ gồm ghi hàng chữ “Bình Dương, Bồ bạn dạng vô Nghiêu, Thuấn; Mục Dã, Minh Điền hữu Vũ, Thang. Tạm dịch là “Bình Dương, Bồ bạn dạng không vua Nghiêu vua Thuấn, thì sinh hoạt Mục Dã, Minh Điền tất cả vua Vũ vua Thang”(3). Mặc dù cuộc khởi nghĩa của Cao Bá Quát còn chưa kịp bùng lên thì bị bại lộ, chỉ kéo dãn được mấy tháng. Vào một cuộc chiến giữa nghĩa quân cùng triều đình, Cao Bá quát lác hi sinh, vua từ Đức đã chỉ thị tru di cha họ, bà bé nội ngoại của họ Cao nhiều người dân bị làm thịt hại, sách vở và giấy tờ của Cao Bá Quát cũng bị đốt hết.
Khu tưởng vọng danh nhân Cao Bá quát tại thôn Phú Thị, huyện Gia Lâm, Hà Nội.
Nếu đứng dưới góc độ triều đình phong loài kiến thì ông là một trong tội đồ, cơ mà đối vơi nhân dân bị áp bức thì ông là một trong những người anh hùng, đang xả thân đến lý tưởng. Song không chỉ có thế trên tinh tế văn học tổ quốc ông giữ lại một vệt ấn đặc biệt quan trọng với tư cách là 1 trong nhà thơ lớn. Thơ ông sáng sủa tác chủ yếu bằng chữ Hán, chữ Nôm cũng có thể có nhưng ít. Ông nhằm lại cho hậu gắng hai tập thơ chữ Hán danh tiếng đó là “Chu Thần thi tập” với “Cúc Ðường thi thảo”. Cả nhị tập thơ này có tên chung là Cao Bá quát mắng thi tập. Về mặt chữ nôm ông có bài bác phú khét tiếng Tài tử đa thuộc (Người tài giỏi có tương đối nhiều điều cùng khổ). Hình như ông còn có một số bài xích thơ Ðường cách thức và ca trù. Sau khi nhà thơ qua đời, thành quả của ông cũng đề nghị chịu sự bạc đãi của triều đình đơn vị Nguyễn.
Thơ Cao Bá Quát gồm có đặc trưng nổi bật đó đó là tinh thần yêu nước, lòng từ hào dân tộc bản địa được ông viết phải trên số đông vần thơ. Hầu như người nhân vật dân tộc, gần như cảnh đẹp mắt núi sông được ông tự khắc họa cùng vẽ nên bởi những ca từ bỏ mộc mạc, mà lại lại hết sức chân thực. Đầy lòng vị tha, thông cảm với mọi mảnh đời bất hạnh. Một đặc thù khác nữa đó chính là phê phán hiện nay thực, niềm tin trách nhiệm cao cả. Gồm lẽ cũng chính vì vậy mà đa số ai xúc tiếp với thơ ông đều cần cảm phục, yêu thích, say sưa không dứt.
Trong phạm vi của bài viết này thôi thì chưa thể giải thích hết được, nhưng đã và đang phần nào giúp cho tất cả những người đọc hiểu thêm về nhân vật lịch sử dân tộc Cao Bá quát – một bé người kĩ năng và phẩm hạnh. Những bạn đọc nào để ý đến vấn đề này thì có thể đến đọc thêm tư liệu về Cao Bá quát lác tại phòng tư liệu – thư viện của Bảo tàng lịch sử hào hùng Quốc gia.
Thu Nhuần (tổng hợp)
(1),(2) “Thơ tiếng hán Cao Bá Quát”, Vũ Khiêu, nxb Văn học,1977
(3) “Cao Bá quát lác con người và tứ tưởng”, Nguyễn Tài Thư, NXB công nghệ xã hội, 1980.
