NHÀ SỬ HỌC NGÔ SĨ LIÊN - TÓM TẮT TIỂU SỬ DANH NHÂN VĂN HÓA NGÔ SĨ LIÊN

Cuốn sử này được khắc in toàn bộ và chào làng lần trước tiên vào năm Đinh Sửu, niên hiệu chủ yếu Hoà vật dụng 18, triều Lê Hy Tông, tức là năm 1697 và là cuốn sử vn cổ duy nhất còn lâu dài nguyên vẹn đến ngày này do nhiều sử gia tự thời nhà Trần và nhà Hậu Lê soạn thảo ra.

Bài tựa Đại Việt sử ký kết ngoại kỷ toàn thư cũng vì chưng Ngô Sĩ Liên viết, tất cả đoạn nêu rõ:

Ngô Sĩ Liên, tín đồ làng Ngọc trả xã Ngọc Hòa, huyện Chương Mĩ, Hà Tây (nay trực thuộc Hà Nội). Là 1 trong những sử gia danh tiếng đương thời nhưng cho tới nay, cuộc sống của ông cũng chỉ được biết đến với đôi điều sơ lược.

Xem thêm: Cách làm sữa đặc có đường cực đơn giản, cách làm sữa đặc đơn giản từ nguyên liệu có sẵn

Ông thi đỗ tiến sĩ năm 1442, làm cho quan trải các triều Lê Thái Tông (1433-1442), Lê Nhân Tông (1442-1459), Lê Thánh Tông (1460-1497).

Huấn đạo chúng ta Bùi soạn vào năm Tự Đức sản phẩm công nghệ 14 (1861), gồm ghi về hành trạng sự nghiệp của ông như sau: “Ngô tiên sinh Sĩ Liên là bạn thôn Ngọc Giả, làng Chúc Lý, thị xã Chương Đức. Đời Lê Thái Tông, niên hiệu Đại Bảo năm sản phẩm công nghệ 3 (1442) đỗ Tam liền kề đồng tiến sĩ xuất thân thuộc bảng với Trạng nguyên Nguyễn Trực sinh hoạt Bối Khê, Thanh Oai.

Đời vua Thánh Tông niên hiệu Hồng Đức thứ 10 (1479) cùng với tư biện pháp là Lễ cỗ Hữu thị lang Triêu liệt đại phu kiêm quốc tử giám tư nghiệp, kiêm Sử cửa hàng Tu soan, ông soạn cuốn Đại Việt Sử ký toàn thư, cuốn sách này khảo xét, đính thiết yếu lại nhị sách Đại Việt Sử ký toàn thư của Lê Văn Hưu cùng Đại Việt Sử cam kết toàn thư của Phan Phu Tiên, sản xuất Ngoại kỷ toàn bộ là 15 quyển. Ngô Sĩ Liên một mặt đánh giá cao phần đa nhà sử học tiền bối: “Văn Hưu là đại thủ cây bút đời Trần, Phu Tiên là bậc cụ lão của thánh triều ta, hồ hết vâng chiếu biên soạn lịch sử vẻ vang nước ta, tìm kiếm thêm các giấy tờ còn sót lại, gom vừa lòng thành sách để cho những người xem đời sau không có gì nên tiếc nữa là được”. Mặt khác, ông cũng đặt ra những yếu điểm của hai cỗ quốc sử kia là: “Ghi chép bao gồm chỗ không đủ, nghĩa lệ còn tồn tại chỗ không đáng, văn tự còn có chỗ không ổn, fan đọc ko khỏi còn tồn tại chỗ chưa vừa ý…”.

Người xưa nói rằng: bạn làm sử cần có ba sở trường là tài năng, học tập vấn và kỹ năng và kiến thức thì tiên sinh Ngô Sĩ Liên kiêm gồm cả ba. Là tín đồ từng thâm nhập khởi nghĩa Lam Sơn, đọc được sự phá hủy của giặc Minh giày xéo nền văn hóa truyền thống dân tộc, nên vào năm Hồng Đức sản phẩm công nghệ 10 (1479), trong biểu dâng sách Đại Việt Sử ký kết toàn thư, Ngô Sĩ Liên có nhắc đến cảnh tượng quân Minh triệt phá nền văn hóa truyền thống Đại Việt nhưng mà ông tận mắt chứng kiến cũng như ý thứ ông mong muốn làm lại một cỗ quốc sử: “Quân thù mang lại xâm chiếm, giáo mác đầy đường, đâu chẳng là giặc Minh cuồng bạo, sách vở toàn quốc đều biến đổi một lô tro tàn…”.

Hay những lời tâu tâm huyết của ông về nền văn hóa truyền thống dân tộc: “Thần khi mới sung vào sử cửa hàng được tham gia hàng nhúng cây viết lông. Bỗng gặp họa trong nhà, không thấy sách trọn bộ. Tự nghĩ về chí xưa không được thỏa, bèn tìm những thuyết xưa để thay thế thêm…”. Thủ tục viết sử của ông, phần biên niên thì theo khuôn phép của gớm Xuân Thu (sử nước Lỗ) của Khổng Tử bên Trung Hoa, phần kỷ sử thì nhại lại lối viết Sử cam kết của tứ Mã Thiên.

Tài viết sử của ông được review là: biên chép đầy đủ, nghĩa lý say đắm đáng, chữ nghĩa có thể chắn, cùng với sự khuyến khích răn bắt nạt công luận, các việc bao gồm quan hệ về sau thì không hẳn điều nhì vị Đại nho Lê Văn Hưu và Phan Phu Tiên hoàn toàn có thể theo kịp mà các nhà làm sử đời sau đều yêu cầu noi theo. Đại Việt Sử cam kết toàn thư nổi bật lên một giá trị lớn lao, đó là niềm tự hào dân tộc, là tinh thần yêu nước và ý thức trách nhiệm sâu sắc với độc lập chủ quyền đất nước của những tác giả cỗ quốc sử. Những nhận định của Ngô Sĩ Liên trong bộ sử biểu lộ niềm trường đoản cú hào so với lịch sử dân tộc: “Nước Đại Việt sống phía nam giới Ngũ Lĩnh, cụ là trời đã phân chia số lượng giới hạn Nam – Bắc. Thủy tổ của ta thuộc dòng dõi họ Thần Nông, cố kỉnh là trời đã xuất hiện thân chúa, rất có thể cùng với Bắc triều mỗi bên làm đế một phương.”

Một điểm nổi bật trong bí quyết viết sử của Ngô Sĩ Liên là ông là công ty sử học trước tiên đã phụ thuộc truyền thuyết cùng dã sử, đưa thời đại mở nước tự thời ghê Dương Vương, qua Hùng Vương, An Dương vương vãi vào bộ bao gồm sử của dân tộc. Tính chất huyền thoại của tư liệu thuộc với chuyên môn và phương thức đương thời không ngoài làm cho những tác giả nửa tin nửa ngờ, vừa xác minh vừa do dự về thời kỳ lịch sử dân tộc quá thời xưa này.

Nhưng cụ thể đó là một trong những việc làm có ý nghĩa, nêu cao kế hoạch sử lâu lăm của đất nước, thể hiện lòng từ tôn dân tộc. Phần phản hồi về những nhân vật lịch sử, ngòi bút của Ngô Sĩ Liên cũng miêu tả được độ sắc nét cao: “Họ Trưng giận thái thú nhà Hán bạo ngược, vung tay hô một tiếng nhưng quốc thống nước ta cơ hồ được khôi phục, khí khái nhân vật há chỉ thời điểm sống dựng nước xưng vương, mà sau thời điểm chết còn rất có thể chống phòng tai họa: Phàm gặp mặt những việc tai ương hạn lụt, mang lại cầu hòn đảo không vấn đề gì là ko linh ứng. Cả bà Trưng em cũng thế. Vì chưng là bầy bà mà có đức hạnh kẻ sĩ, cái khí hùng dũng trong khoảng trời đất không vày thân bị tiêu diệt mà yếu đi. Bọn đại trượng phu há chẳng yêu cầu nuôi lấy cái khí phách cưng cửng trực bao gồm đại ấy ư?” thẳng thắn bình luận, công tội phân minh, ông bình về vua Lý Thái Tông rằng: “Sử khen vua là tín đồ nhân triết thông tuệ, tất cả đại lược văn võ, lục nghệ ko nghề gì không tinh tường. Vì tài năng đức ấy, nên hoàn toàn có thể làm phần đa việc, tuy nhiên câu nệ về lễ yến tận hưởng vua tôi, đương lúc nhức thương mà cũng vui chơi, làm cho đạo chỉ hiếu tất cả thiếu xót. Hấp dẫn bởi cái thuyết từ bỏ ái của Phật cơ mà tha tội mang đến bề tôi phản bội nghịch thì lòng nhân ấy vì vậy nhu nhược, đó là chỗ kém”… những nhà phân tích sau này đánh giá và nhận định rằng, Đại Việt Sử cam kết toàn thư dù là những tiêu giảm và sai sót duy nhất định, tuy vậy với những giá chỉ trị béo về kế hoạch sử, về bốn liệu với những bốn tưởng của nó, là 1 trong di sản cực hiếm của nền văn hóa truyền thống dân tộc.

Tấm bia dựng ở đền thờ Ngô Sĩ Liên ghi rằng: khi Ngô Sĩ Liên già về hưu, hưởng thọ chín mươi chín tuổi mà lại không nói sinh vào năm nào, mất năm nào. Sau, người trong xóm lập thường thờ sống phía Tây trên núi Tích Hỏa. Fan trong buôn bản cũng lập đền rồng thờ hàng năm cúng tế vào mùa xuân, thu vào ngày 20 mon tám âm lịch.

Với nước Đại Việt nói bình thường và với những người dân vùng ven đô nói riêng, Ngô Sĩ Liên mãi mãi là 1 sử gia vĩ đại, có công lớn với lịch sử văn hóa dân tộc.